Zrób własne ćwiczenie! Portal Wordwall umożliwia szybkie i łatwe tworzenie wspaniałych materiałów dydaktycznych. Wybierz szablon. Wprowadź elementy. Pobierz zestaw ćwiczeń interaktywnych i do wydruku. Dowiedz się więcej. Morza Europy - Morza - Basen Morza Bałtyckiego - Cechy morza Bałtyckiego - Morza i zatoki Azji - Morza Europy Kraje śródziemnomorskie – region geograficzny i historyczny, obejmujący obszar basenu Morza Śródziemnego, na styku trzech kontynentów Starego Świata: Europy, Azji i Afryki. Obszar ten od kilku tysiącleci połączony jest więzami historycznymi, kulturowymi, politycznymi, handlowymi i gospodarczymi. Region ten jest kolebką Basen Morza Śródziemnego jest jednym z najbardziej zatłoczonych przez statki obszarów morskich na świecie. Ponadto, Morze Śródziemne łączy się z oceanem tylko poprzez Cieśninę Morze Jońskie – podstawowe informacje. Morze Jońskie to morze położone we wschodniej części Morza Śródziemnego. Leży pomiędzy Grecją i Włochami. Z Morzem Adriatyckim łączy je Cieśnina Otranto. Morze Jońskie ma powierzchnię około 169 tys. km², a jego maksymalna głębokość wynosi 5267 m. Śledząc tajniki kulinariów z poszczególnych krajów basenu Morza Śródziemnomorskiego z łatwością można wskazać kilka charakterystycznych dań lub produktów z udziałem serów. I tak, za najpopularniejszy grecki specjał uznaje się słynny ser Feta. Z Włoch pochodzą takie przysmaki jak spaghetti, lasagne, pizza, do których Liczba gatunków ryb morskich w stosunku do Morza Północnego spada z 75 do 40, skorupiaków ze 187 do 16, znikają szkarłupnie, ukwiały, gąbki i inne. Ogólna wydajność biologiczna Morza Bałtyckiego jest wielokrotnie mniejsza niż Morza Północnego. Wynika to z faktu, iż zasolenie Bałtyku w większości waha się od 5 do 8 ‰. CjdnUe. The flora i fauna Francji Jest tak różnorodny, jak różne obszary geograficzne i klimat. Z jednej strony rozpoznawane są dwie dobrze zaznaczone sytuacje: jedna twarz kraju patrzy na Atlantyk, a druga na Morze morski klimat zachodniego wybrzeża ma łagodne temperatury i obfite opady deszczu przez cały rok. Ponieważ w tym sektorze nie ma gór, masy morskiego powietrza przenikają kilometry do wnętrza klimacie śródziemnomorskim występuje większa oscylacja termiczna między zimą a latem. Opady deszczu są mniej obfite i koncentrują się wiosną i drugiej strony istnieje również klimat górski, który występuje w Alpach i Pirenejach. W tych obszarach klimat jest chłodniejszy i bardziej głównych przedstawicieli flory Francji1- RoblesSą obfite w nordyckich lasach Francji. Jednym z zastosowań drewna jest beczka na wino. Odpowiedni przedział wiekowy drzewa do produkcji beczek wynosi od 200 do 350 lat. To drewno nadaje winu wyjątkowy i charakterystyczny OlivosDrzewa oliwne znajdują się na wybrzeżu Morza Śródziemnego i służą do produkcji oliwy z oliwek. Francja jest piątym co do wielkości producentem we Wspólnocie Europejskiej. Główne odmiany oliwek do opracowania to Tanche, Picholine i WinoroślWinorośl służy głównie do produkcji wina. Winorośl znajduje się na śródziemnomorskim wybrzeżu kraju. Wino jest uważane za podstawową część gastronomii LaurKrzew występuje w obszarze śródziemnomorskim. Jego liście są używane jako przyprawa w kuchni. Liście, świeże lub suszone, są używane do przyprawiania zup, bulionów i sosów, które wymagają długiego czasu gotowania. Liście są usuwane przed podaniem JałowiecWystępuje obficie w strefie subalpejskiej i służy do celów leczniczych. Wśród korzyści stosowania jałowca podkreśla się pobudzenie nerek. Poprawia trawienie i zawiera właściwości wykrztuśne, oprócz innych głównych przedstawicieli fauny Francji1- Niedźwiedź brunatnyJest to gatunek, który znajduje się w trudnej sytuacji z częściowym wymarciem na całym świecie. Państwo francuskie sfinansowało fundusze na reintrodukcję niedźwiedzia brunatnego w KozicaKozica, znana również jako sarrio lub ante, jest bydlęciem obecnym w Pirenejach. Rozmiar dorosłych waha się od 110 do 130 centymetrów. Waga waha się od 20 do 30 kg. Samce są większe niż samice, z ciemniejszymi i zaznaczonymi kolorami, a ich rogi są MarmotŚwistak to gatunek, który żyje w Pirenejach. Pochodzi z rodziny wiewiórek. Jest to bardzo towarzyskie zwierzę o zwyczajach dziennych. Ma wielką zwinność w przednich rękach i używa ich do kopania ZającZając jest jednym z głównych zwierząt we Francji. Charakteryzują się kończynami i długimi uszami. Włosy są żółtawo brązowe. Młodzi są w stanie biegać i karmić się od momentu FretkaFretka jest ssakiem udomowionym przez ludzi. Są inteligentnymi i niezwykle ciekawymi zwierzętami. We Francji jest wolny w lasach, a jego polowanie jest z oliwek i odmiany oliwek we Francji, Grecji i we Włoszech. ( Otrzymane od Sabor Mediterráneo: dąb, mądrość wina. ( Źródło: El Independiente: i fauna Francji. ( Źródło: France Tourism Guide: ( Uzyskane od Animal Expert: jałowca. ( Źródło: Botanical: morze egejskie, znajduje się nad Morzem Śródziemnym, przechowuje wiele informacji o historii cywilizacji od początków istnienia człowieka, wraz z kulturą, wojnami, krajobrazami, miejscami i nie tylko. Wskaźnik1 morze egejskie2 Charakterystyka Morza Egejskiego3 Formacja Morza Egejskiego4 Archipelag Morza Egejskiego5 Fauna i flora6 Wyspy Morza Egejskiego w eposach starożytnej Grecji7 Miejsca narodzin bogów olimpijskich8 Podróże Argonautów El Morze Egejskie jest to kraniec Morza Śródziemnego, który jest większy. Bogactwo historii i kultury sprawia, że ​​jest to jedno z najbardziej rozpoznawalnych miejsc. Była to także scena wielkich wojen, przygód na spacerach i poszukiwań „cywilizacji” takich jak minojska i mykeńska. To miejsce ogromnych kultur nie jest dokładnie znane, skąd pochodzi jego nazwa; są ludzie, którzy wierzą, że to zasługa miasta Egas lub jakiejś postaci z mitologii. Charakterystyka Morza Egejskiego Morze znajduje się na północ od równika ziemskiego, w środku Republiki Tureckiej i kraju greckiego, to morze zawiera wiele wysp o różnej wielkości, około nie licząc kluczy i innych linii, które są w jego morze. Duża część pochodzi z Grecji, podobnie jak: Lesbos. Rodos. Kreda. Santoryn. Lesbos. Mykonos. Samos. Eubea. Z północnego wschodu kierujemy się na Morze Marmara wjeżdżając przez Cieśninę Dardanelską. Połączenie z Morzem Czarnym przez wspomnianą cieśninę Marmara i Bosfor lub Cieśninę Stambułską. Morze Egejskie nie jest duże iw południowej części jest szersze, otoczone kilkoma zatokami, portami, redami i licznymi wyspami. Grunt jest nieregularny o skalistym pochodzeniu. Zarejestrowany obszar to ( 400 kilometrów kwadratowych), z odległością (440 km). Najszerszy koniec (XNUMX-XNUMX km) biegnie z zachodu na wschód. Morze jest małe, ale głębokie, w miejscach, gdzie jest najgłębsze, mierzy około metrów w punkcie leżącym na wodach wybrzeża północno-wschodniej Grecji i na wybrzeżu Krety na około metrów. m). Odległość od wybrzeża Grecji wynosi około ( km), natomiast Turcji około (679 km). Morze Egejskie dzieli się na trzy akweny o różnej charakterystyce: pierwsza warstwa. Ma około 40 do 50 metrów, a temperatura w sezonie letnim wynosi (21 do 26°C) Druga warstwa. Znajduje się pośrodku, ma długość (40 do 50 m) sięgającą (200 do 300 m) o temperaturze od (11 do 18°C). Trzecia warstwa. Jest to niższy, który ma temperaturę (13 do 14°C), przechodząc z głębokości (300 do 500 m). Mimo wszystkiego, co zostało powiedziane, widać, że należy do najcieplejszych mórz. To morze ma trzy podrejony z kilkoma mniejszymi morzami: Kreta. Tracja. Mirty. Kilka Rzeki z Europy i Azji posiadają ujścia na tych wodach jak: Maritza. Mest. Strymon. Wardarowie. Formacja Morza Egejskiego Mówi się, że dno morskie to kawał opadłego lądu, a wyspy są górzystymi miejscami, które odstają od morza. Dokładnie tak, w głębinach widać różne spadki i otwory, w miejscu często dochodzi do przemieszczenia płyt tektonicznych. Z pewnością geologicznie są to wody niedawne, żyjące w długiej fazie przemieszczania się skorupy ziemskiej, które otwierały obszary, które wznosiły się w różnych miejscach, z zapadaniem w innych miejscach, a powstanie wulkanów i ich aktywacje nastąpiły później. Ziemia w końcu zatonęła, pokrywając się morzem. Depresje na lądzie są często wstrząsane trzęsieniami ziemi i aktywacją wulkanów, podobnych do tych, które miały miejsce w minionych stuleciach, które zniszczyły wyspę Thera i stworzyły kalderę. Archipelag Morza Egejskiego Na tym morzu jest wiele wysp, na które składają się: Wyspy położone w Zatoce Sarońskiej, zwane Saronic. Sąsiadują z Atenami. Wśród grupy wysp jest tutaj Egina, która niegdyś była rywalem Aten. Oraz Salamina, szanowana ze względu na swój zwyczaj jako ojczyzna Ajaxa Wielkiego, bohatera walczącego w wojnie trojańskiej. Te dwie wyspy są największe. Wyspy Cyklad. Składa się z 220 wysp. Jego nazwa pochodzi od okrągłej figury otaczającej wyspę „Delos”, która jest w grupie wysp. Wszystkie wyspy należące do tej grupy mają również duże znaczenie w historii, mitologii i turystyce. Cywilizacja Cyklad powstała tutaj w latach od do pne. Wyspa Eubea. Znaczenie jego imienia to „bogaty w bydło”. Jest to druga co do wielkości wyspa w Grecji. Jego kształt jest wydłużony, cienki i ma wiele gór. Wyspy położone na północy, zwane Sporadami. Wśród najwybitniejszych wysp są: Esciro należy do prefektury Eubea, pozostałe wyspy należą do prefektury Magnesia. Skiatos, Skópelos Alonissos. Wyspy położone na północy, ich nazwa to Morze Egejskie. Archipelag Dodekanez. Rodos jest jego stolicą. Jej nazwa oznacza dwanaście wysp, jest więcej wysp tworzących ten archipelag. Najważniejsze z nich to: Nisyros Kasos Tilos Astypalea Rodos Karpathos Symi Patmos kalymnos zakupy Leros Kastelorizo wyspa kreta. Jest to największa wyspa na morzu i dała początek kulturze minojskiej, która zdominowała wschodnią część Morza Śródziemnego w epoce brązu. Stolicą jest Heraklion. W tym miejscu znaleziono dowody archeologiczne z epoki brązu. Wyspy Cyklad. Grupa wysp objęta tą nazwą to te, które przylegają do wybrzeża Anatolii i nie reprezentują indywidualnie archipelagu. Nazywa się je również Południowymi Sporadami. Fauna i flora Morze nie jest bardzo duże, pomimo tego, że ma dużą różnorodność „fauny i flory”. Wśród odmian, które można znaleźć to: Delfiny Kaszaloty (Macrocephalus Physeter) Mniszki, które są również na Morzu Śródziemnym (monachus monachus) Wieloryby Morświny są powszechne (Phocoena phocoena) Zamieszkują również niektóre bezkręgowce, takie jak skorupiaki, dziesięcionogi i mięczaki. Są glony, które mają ogromne znaczenie w Morza i oceany. Ponieważ jest to teren skalisty, proporcje nie są takie same jak na Morzu Karaibskim. Osoby, które odwiedziły obie strony i twierdzą, że różnica nie jest duża. Na stałym lądzie obfitują drzewa oliwne. Wyspy Morza Egejskiego w eposach starożytnej Grecji W pracach Iliady kilka wysp, które to morze nazwano, znajdowało się po stronie milicji, która była przeciwnikami Troi. Miejsca narodzin bogów olimpijskich Mitologia grecka określa wyspy Morza Egejskiego jako miejsce, w którym narodzili się bogowie olimpijscy. Legendy otaczające greckie wyspy kwalifikują je jako kolebkę bogów olimpijskich. Podróże Argonautów Podczas wyprawy Argonautów w poszukiwaniu „złotego runa” przekroczyli po drodze najbardziej Morze Egejskie. W tej wyprawie przeszli przez wyspę Lemnos, byli zaskoczeni, widząc, że są tylko kobiety, wymordowali wszystkich mężczyzn. Argonauci spędzili czas na tej wyspie, dołączając do kobiet z tego miejsca i zwiększając populację tego miejsca. Historia głosi, że Argonauci przeszli przez wyspy Samotraki, tam rozpoczęli swoją tajemnicę, na prośbę Orfeusza. Treść artykułu jest zgodna z naszymi zasadami etyka redakcyjna. Aby zgłosić błąd, kliknij tutaj. Hiszpańskie pomarańcze Wśród pomarańcz i oliwek przepływa Gwadalkiwir. Rzeki Granady zbiegają od śniegów do pól pszenicznych.(...)[woda] niesie oliwki, kwiaty pomarańczy, do twojego morza, Andaluzjo. (Federico Garcia Lorca, Mała Ballada o Trzech Rzekach,1922). Wspomniane w balladzie pomarańcze, wraz z innymi cytrusami, stanowią jeden z ważniejszych towarów eksportowych Hiszpanii i podstawę hiszpańskiego rolnictwa. Owoce eksportowane są do innych krajów Europy, a także całego świata. Hiszpania zajmuje obecnie pierwsze miejsce pod względem wielkości dostaw pomarańczy również do naszego kraju. Pomarańcze zajmują drugie miejsce pod względem ilości zbiorów owoców w całej Unii Europejskiej. Wyprzedzają je tylko jabłka. Roczna wielkość produkcji pomarańczy wyniosła około 6,5 mln ton w sezonie 2007/2008 oraz 6,6 mln ton w sezonie 2008/2009. Z przeprowadzonych statystyk wynika, że ponad 80% łącznej produkcji pomarańczy pochodzi z Hiszpanii oraz Włoch, natomiast pozostałe 20% stanowią owoce pochodzące z Grecji, Cypru oraz Portugalii. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż produkcja hiszpańska każdego roku stanowi ponad 50% łącznej sumy zbiorów pomarańczy w całej Unii Europejskiej. Z kolei statystyki, odnoszące się do sprzedaży pomarańczy do krajów trzecich, pokazują, iż eksport tych owoców ciągle wzrasta. W styczniu 2012 roku eksportowano 149 690 ton hiszpańskich cytrusów do państw spoza Unii Europejskiej. Stanowi to wynik lepszy aż o 1276 ton w porównaniu z ubiegłym sezonem. W 2012 roku zaobserwowano znaczny wzrost eksportu do Rosji (o około 34%), Brazylii (o około 80%), Kanady (o około 39%), Norwegii (o około 14%) oraz Zjednoczonych Emiratów Arabskich (o około 173%). Hiszpańskie pomarańcze uprawiane są przede wszystkim w Andaluzji, Walencji oraz Murcji. Pomarańcze – tradycyjne hiszpańskie owoce Spośród wszystkich, światowych obszarów, na których uprawiane są owoce cytrusowe, Hiszpania jest miejscem, w którym tradycja ta jest najbardziej zakorzeniona. Świadczą o tym już bardzo wczesne źródła historyczne, opisujące techniki uprawiania cytrusów oraz miejsca ich występowania. Bardzo dobrym tego przykładem może być dzieło Francesca Eiximenis (1340-1409) pod tytułem: „Rządy Republiki”, w którym opisana została Walencja wraz z występującym tam bogactwem sadów pomarańczowych i cytrynowych. Z kolei Muntzer, w dziele pod tytułem „Podróż po Hiszpanii i Portugalii” pochodzącym z 1494 roku, określa Walencję jako: bogatą w pomarańcze, cytryny, cytrony i niezliczone inne drzewa owocowe. Hiszpanie nauczyli się uprawy owoców i warzyw od Arabów, którzy wprowadzili także skuteczne systemy nawadniania. Najlepsze pomarańcze w Hiszpanii z regionu Walencji Uprawy pomarańczy Główne sady znajdują się we wspomnianej wcześniej Walencji, przede wszystkim na wybrzeżu Costa de Valencia, a także w takich okolicach, jak: Ribera Baja, Corbera, Cullera, Alzira, Alginet oraz Algemesi. W przypadku Andaluzji, pomarańcze uprawiane są w następujących prowincjach: Malaga, Kordoba, Almeria, Granada, Kadyks, Sewilla, a także Huelva, głównie okolice Lepe, Cartaya, Isla Cristina, Palos de la Frontera oraz Mogouer. Pomarańcze rosną także w małym regionie, jakim jest Murcja. Największe tutejsze plantacje pomarańczy znajdują się w okolicach Molina de Segura, Alhama, Jumilla, Torana, Yecla oraz Lorca. Walencja i lokalne toronja W tłumaczeniu traktatu medycznego Dioskurydesa z 1570 roku, autor Laguna wspomina o lokalnym uprawianiu pomarańczy oraz cytryn, podkreślając przy tym, iż mieszkańcy Walencji nazywają pomarańcze toronja. Wraz z końcem XVIII wieku założono pierwsze komercyjne plantacje owoców na tym obszarze. W miarę upływu czasu, plantacje te były stopniowo powiększane, by w końcu osiągnąć liczbę około 85 000 ha upraw drzew pomarańczowych. Rozwój w znacznym stopniu przełożył się na wprowadzenie do codziennego zastosowania charakterystycznych technik uprawy, dostosowanych do lokalnego środowiska i pozwalających na osiągnięcie możliwie najwyższej jakości owoców. Pomarańcze uprawiane w Walencji posiadają doskonałe właściwości, tak pod względem smaku, jak i koloru, aromatu, czy soczystości. Tutejsi rolnicy wykazują się bardzo dobrą znajomością lokalnych warunków klimatycznych oraz glebowych, a także zagadnień związanych z techniką uprawy pomarańczy. Dzięki czemu owoce posiadają wybitne walory. Pomarańcze uprawiane w Walencji charakteryzują się cienką skórką, a także niewielką ilością uszkodzeń i przebarwień. Jest to możliwe dzięki temu, iż dojrzewają one w niezwykle sprzyjających warunkach klimatycznych. Nie są bowiem narażone na działanie suchych i gorących wiatrów, które występują w przypadku pozostałych regionów. Na obszarze Walencji występuje bardzo duża liczba odmian pomarańczy, które wyróżnia ładna barwa, trwała woń oraz aromat. Uzyskanie wysokiej jakości tych owoców w regionie jest możliwe przede wszystkim dzięki panującej tu temperaturze w okresie zimowym. Zimy są łagodne, dzięki czemu pomarańcze mają idealne warunki do tego, aby osiągnąć doskonały poziom dojrzałości. Ponadto, dzięki panującym w Walencji wyraźnym różnicom temperatur pomiędzy dniem a nocą, uprawiane tu pomarańcze wyróżniają się znacznie intensywniejszym kolorem, nie tylko na zewnątrz, lecz także wewnątrz owocu. Mają wyraźną barwę pomarańczową, bardziej intensywną niż owoce pochodzące z innych regionów. Dzięki łagodnym temperaturom, uwalniane są w skórce owoców olejki eteryczne, które w znacznym stopniu decydują o końcowym aromacie. Dobra skrzynka pomarańczy na święta ... Uprawa pomarańczy w Walencji odgrywa bardzo ważną rolę na tym obszarze i w życiu mieszkańców regionu. Doskonałym tego dowodem może być istniejące Museo de la Naraja (Muzeum Pomarańczy), które znajduje się w mieście Burriana. Zwiedzający dowiedzą się tutaj wszystkiego na temat historii pomarańczy, sposobów ich uprawy od XVIII wieku po współczesność. Obecnie jedna chwilowo zamknięte jest na czas remontu – warto skontaktować się z zarządcą muzeum. Pomarańcze z Andaluzji Andaluzja to region charakteryzujący się zróżnicowaną produkcją rolną. W rejonie tym występuje wiele mikroklimatów, co sprzyja różnorodności upraw owoców oraz warzyw w wielu prowincjach Andaluzji. Region zajmuje obecnie ważne miejsce w dostawie owoców oraz warzyw na terenie całej Europy - jest to największy producent pomarańczy w rejonie Morza Śródziemnego. Udział samej Andaluzji w całkowitej produkcji tych owoców w Hiszpanii, wynosi aż 40%. Roczna uprawa cytrusów w rejonie wynosi prawie 1,5 mln ton, co sprawia, że Andaluzja zajmuje drugie miejsce w kraju, tuż za Walencją. Andaluzję wyróżnia przede wszystkim uprawa słodkich pomarańczy, stanowiących aż 73% całej produkcji cytrusów. Drzewa pomarańczowe rosną przede wszystkim w prowincjach Sewilla oraz Huelva. Na obszarze tym istnieje wiele odmian pomarańczy, co przekłada się na ich dostępność przez cały rok. Drzewa pomarańczowe kwitną na wiosnę, a owoce zbierane są od połowy jesieni aż do początku lata. Niewielkie zbiory przypadają jedynie na dwa miesiące: sierpień oraz wrzesień. W okolicach miast Kordoba oraz Sewilla uprawiane są obecnie najsmaczniejsze oraz najbardziej słodkie pomarańcze. Murcja pełna pomarańczy Murcja jest małym, lecz typowym regionem rolniczym, przede wszystkim ze względu na występujące tutaj żyzne ziemie, a także bardzo sprzyjający klimat. Rejon ten odgrywa niezwykle ważną rolę w rozwoju lokalnej gospodarki. Murcja znana jest przede wszystkim z uprawy winorośli oraz owoców cytrusowych, do których należy zaliczyć pomarańcze oraz cytryny. Poza tym, uprawia się tutaj oliwki, kwiaty, a także zboża, głównie na sztucznie nawadnianych terenach. W Murcji drzewa pomarańczowe można spotkać niemalże na każdym kroku, co przekłada się na wyjątkowy krajobraz tego regionu. Klika słów o pomarańczach Pomarańcza do Europy przywędrowała z Chin i wschodniej Azji. Jest owocem bardzo popularnym wykorzystywanym do produkcji soków, ale również konfitur i innych przetworów. Drzewo pomarańczowe, które jest już dojrzałe, daje nawet tysiąc owoców rocznie. Jest też rośliną długowieczną, która może rodzić owoce nawet 50-80 lat. Pomarańcze to także źródło składników odżywczych i prawdziwa bomba witaminowa. Wzmacniają odporność, dzięki zawartości witaminy C i poprawiają trawienie (zawierają w swoim składzie błonnik). W pomarańczy o wadze 100 g jest aż 50g witaminy C. Sok pomarańczowy świeżo wyciśnięty z sokowirówki to nie tylko zastrzyk witamin, ale również energii. Pomarańcze to również źródło wapnia, witamin A, B, B12, P oraz bakteriobójczych terpenów. Nie wolno kraść pomarańczy w Hiszpanii Zainteresuje Cię również: Region Murcia | Region Walencia | Andaluzja |hiszpańska fauna i flora | kuchnia hiszpańska | banany z Hiszpanii | Przyroda na na Majorce jest naprawdę bujna. Widać to zwłaszcza zimą. A moim zdaniem najpiękniejszym miesiącem na pobyt na wyspie jest maj, kiedy kwitnie mnóstwo kwiatów i Majorka pokryta jest mnóstwem kolorów. W poście chciałabym wam przedstawić gatunki roślin i zwierząt, które występują na Majorce. Oczywiście, nie jestem wielkim znawcą. Pisząc ten post korzystałam z oficjalnych stron zajmujących się przyrodą na Majorce. Źródła do stron znajdziecie na końcu Majorce również istnieją zwierzęta pod ochroną i jest tutaj kilka gatunków endemicznych (takich, które nie występują nigdzie indziej). Na Balearach znajdują się liczne ekosystemy, słone i wilgotne strefy, obszary górskie, wąwozy i klify. W morzu śródziemnym, otaczającym Baleary znajduje się ponad 400 gatunków ryb, setki skorupiaków, bezkręgowców i ptaków morskich. Jednak największą chlubą Balearów jest zdecydowanie Posidonia Oceanica, czyli roślina morska, która tworzy w wodzie łąki, dające schronienie i pożywienie dla wielu gatunków. Jej ważną funkcją jest oczywiście natlenianie wód oraz ich oczyszczanie, dzięki czemu wody na Balearach są tak krystalicznie Was na pewno wiadomością, że na Balearach, dzięki wilgotnym i słonym obszarom można zaobserwować przybywające tu flamingi, które przylatują na Baleary, by odpoczywać i Majorce odbywają się badania, które mają na celu poznać bliżej ssaki morskie w morzu śródziemnym. W morzu śródziemnym występują między innymi: kaszaloty, szare delfiny, delfiny białobrzuszne, delfiny butlonose, żółwie kłusaki. Morze śródziemne jest sklasyfikowane jako „pożywne”. Daje to możliwość rozwoju wielu ssakom morskim w tych wodach. Naukowcy często poszukują tutaj tak zwanych zwierząt flagowych, które odgrywają ważną rolę w morskim łańcuchu pokarmowym. Morze śródziemne ma idealne warunki dla rzadkiego wieloryba Cuviera, który osiąga długość nawet do 6 na Majorce – zanim przejdziemy dalej muszę wspomnieć o dwóch istotnych sprawa to algi na brzegu morza. Wiele osób ich nie lubi, ja również. Algi, a tak naprawdę to właśnie wyżej wymieniana Posidonia Oceanica, to pozostałości po trawie morskiej, która wyrzucana jest na brzeg. Z tych właśnie roślin morskich powstaje piasek. Jest to oczywiście bardzo długi proces, jednak natura powinna zostać pozostawiona nienaruszona, moim zdaniem. Na Balearach istnieje prawo regulujące sprzątanie alg z plaż. Trawa morska w wodzie nie może zostać oczyszczona, a ta na brzegu tak. Natura nie jest w stanie sama wytworzyć piasku z trawy morskiej, ponieważ jest ona Posidonia, trawa morska natlenia wodę, daje życie wielu stworzeniom, oszczyszcza morze śródziemne. To dzięki niej na wakacjach możemy cieszyć się tak krystalicznie czystą wodą. Jednak nie dbamy o to. Na plażach pozostawiamy śmieci, plastik, papiery, ubrania, gubimy buty…Proszę Was, sprzątajcie po sobie. Na plaże weźcie ze sobą worek, do którego później możecie zebrać śmieci i wyrzucić je do kubła. Przyroda na Majorce sama o siebie zadba, jeśli nie będziemy jej z roku na rok na plażach widzicie więcej alg, to powinno dać Wam to do więcej alg tym brudniejsze morze. Morze oczyszcza się z brudu produkując więcej trawy morskiej, która oczyszcza i natlenia wody. To niestety nasza wina. I warto się zastanowić nad tym, skąd to wszystko się bierze. Jeśli przeszkadzają Ci algi, to kup buty do pływania i nie będziesz dotykać ich stopami. A morze niech zajmie się sprawa – co roku w morzach i oceanach przez plastik ginie mnóstwo zwierząt. W 2019 roku w miejscowości Cala Millor na brzeg plaży wyrzuciło wielkiego wieloryba, który konał całą noc. Przyczyną śmierci okazał się plastik, który wylądował w żołądku ssaka. Warto zastanowić się nad naszą rolą na świecie. Ostatnio byłam na plaży Es Trenc na Majorce. Ogłoszona najpiękniejszą na wyspie. Leżąc na ręczniku wokół mnie, w piasku znalazłam karton po soku, słomki, dziecięcy bucik, porzuconą koszulkę i plastikową osłonkę po papierosach. W promieniu kilkunastu centymentrów wokół mnie, był to mój zasięg ręki. No błagam… trochę co ważne – uczcie tego swoich dzieci! 🙂Na Balearach znajduje się ponad 124 endemicznych gatunków roślin, około 32 gatunki paproci, 31 storczyków, 67 gatunków chronionych i około 130 gatunków wprowadzonych, które współistnieją z prawie 2000 gatunkami typowymi dla Morza Śródziemnego. Jeśli chodzi o faunę, na wyspach występuje ponad 300 gatunków endemicznych, w większości owady, mięczaki lądowe (ślimaki) i inne bezkręgowce. Ale jeśli coś charakteryzuje Baleary, to są to jaszczurki, takie jak jaszczurka balearska i pitiusa. Innym z najwybitniejszych gatunków endemicznych jest fretka lub sapillo z Balearów, prawie żywa skamielina żyjąca w strumieniach Serra de Tramuntana i symbol Majorki. Park przyrodniczy Mondragó, obszar specjalnej ochrony ptaków (ZEPA), jest także domem dla wielu gatunków Balearach istnieje sporo parków narodowych, rezerwatów przyrody oraz zon naturalnych, takich jak:– Parque natural Península de Llevant (Artà, Mallorca)– Reserva natural La Gola (Pollença, Mallorca)– Parque natural Mondragó (Santanyí, Mallorca)– Parque natural Sa Dragonera (Andratx, Mallorca)– Monumento natural Torrent de Pareis (Escorca, Mallorca)– Parque natural S´Albufera de Mallorca (Muro, Mallorca)– Parque nacional Marítimo-terrestre del archipiélago de Cabrera (Ses Salines, Mallorca)– Monumento natural Fonts Ufanes (Campanet, Mallorca)– Finca Pública Son Real (Santa Margalida, Mallorca)– Finca Pública Possessió Galatzó (Calvià, Mallorca)– Reserva natural Albufereta (Alcudia, Mallorca)– Finca Pública Planícia (Banyalbufar, Mallorca)– Parque natural Albufera des Grau (Maó, Menorca)– Reserva natural Es Vedrà, es Vedranell i els Illots de Ponent (Sant Josep de Sa Talaia, Ibiza)– Reserva marina des Freus (Eivissa, Ibiza)Przyroda na Majorce i Balearach:Fontanny, stawy i strumienie – to też można znaleźć na Majorce i Balearach, zwłaszcza zimą, kiedy spływa woda z gór. W potokach wytwarza się mikroklimat, dzięki wilgoci i cieniu drzew. Gatunkami drzew występującymi na Balearach w tamtych rejonach są między innymi topole czarne, hybrydowe drzewa bananowe, wiązy, wąskie jesiony lisciowe. Na wyspach znajdziemy też przepiękne wydmy i porośnięte na nich przepiękne sosny. Większość terytorium lasów na Balearach to właśnie las sosnowy. Występuje tu sosna biała, a także sosna sosnowa z ogromnymi koronami i imponującymi pniami. Na Majorce występuje także dąb – duży i liściasty, osiągając duże średnice pnia i szerokie korony. Gleba dębu ostrokrzewu jest bardzo bogata w składniki odżywcze, chociaż jest zacieniona i wilgotna. Natomiast w górach znajdziemy trzy najbardziej charakterystyczne drzewa, takie jak cis, klon drobnolistny i Majorce zimą kwitną także almendras, czyli drzewa migdałowe oraz cytrusy, takie jak cytryny i pomarańcze. Zima to również przepiękny okres na wyspie, właśnie ze względu na pokrywające je pąki migdałowców oraz kolorowe, dojrzewające cytrusy! Na wyspie unosi się wtedy piękny zapach, zwłaszcza mijając sady! Przepięknie prezentuje się także kwitnąca lawneda! A do tego wszystkiego pojawiają się także bujne krzewy winogrona czy chociażby mnóstwo stogów siana, dopełniające krajobraz Majorki! Prawda jest taka, że każda pora roku na Majorce ma swój zajrzyjcie do tych linków, by chociażby zobaczyć zdjęcia tego, co możecie spotkać na wyspach!Fauna i flora Balearów: oceancare oraz ich działalność: na Balearach: na Balearach: endemiczne: z gatunków endemicznych: zwierząt chronionych na Balearach: powinieneś zobaczyć na moim blogu:Kategoria z opisami wszystkich miejsc, które odwiedziłam na Majorce: z której dowiesz się jak wygląda życie na wyspie i co warto wiedzieć przed przyjazdem na wakacje: szukasz pomocy przy planowaniu swojego pobytu na Majorce i nie wiesz od czego zacząć- napisz do mnie. Chętnie pomogę zaplanować Twoje wakacje na Majorce. Stworzę dla Ciebie indywidualny plan zwiedzania. Pomogę wybrać miejsce, w które najlepiej się dla Ciebie wybrać. Do wszystkiego podchodzę całkiem indywidualnie. Bo przecież każdy na wakacjach ma inne się do newslettera na blogu, otrzymasz możliwość czytania opublikowanych postów jako pierwszy! Regularnie dodaję nowe miejsca na Majorce i dzielę się z Wami tą piękną wyspą. Dzięki newsletterowi, nie musisz nawet wchodzić na bloga, bo cały post pojawi się w e-mailu!Facebook i mnie na Facebook’u zyskujesz dostęp do postów, których nie ma ani na blogu ani na instagramie. To właśnie na Facebook’u zaczęła się moja przygoda z blogowaniem. To tam wszystko nabrało nowego znaczenia. Na Facebook’u mam także naprawdę świetną publiczność! Zapraszam do obserwowania!Obserwując mnie na Instagram’ie zyskujesz najwięcej. To tam codziennie dodaję relacje z Majorki. Znajdziesz tam zapisane relacje ze WSZYSTKICH miejsc w jakich byłam na Majorce (i nie tylko). To tam znajdziesz zdjęcia z Majorki w jednym miejscu. Dzielę się tam również moimi przemyśleniami i opisem życia na Turcja to kraj o wyjątkowej bioróżnorodności. Odnajdziemy tu zarówno krajobrazy półpustynne, jak i gęsto zalesione tereny górskie, przypominające niekiedy do złudzenia swojskie panoramy karpackie. W dzisiejszych czasach kraina o tak bogatej faunie i florze stoi jednak przed wieloma wyzwaniami i zagrożeniami. Czy potrafi sobie z nimi poradzić? Turcja jako obszar o szczególnej bioróżnorodności Turcja położona jest w obrębie aż trzech regionów biogeograficznych: anatolijskiego, czarnomorskiego oraz śródziemnomorskiego. Obserwujemy tu także wysoką różnorodność klimatyczną. Stanowiąca gros terenów Turcji Anatolia to kraina wyżynno-górska, leżąca głównie w strefie klimatu podzwrotnikowego; centralną jej część zajmuje rozległa Wyżyna Anatolijska, sięgająca po Góry Pontyjskie na północy oraz góry Taurus na południu. Najwyżej położone tereny, czyli poprzecinana licznymi pasmami górskimi Wyżyna Armeńska, znajduje się we wschodniej części Turcji, na wschodzie Anatolii. Są to jednocześnie tereny najchłodniejsze, z mroźnymi zimami i późnym oraz dosyć chłodnym latem. Południowe i zachodnie wybrzeża Azji Mniejszej obejmuje śródziemnomorska odmiana klimatu podzwrotnikowego. Wybrzeże czarnomorskie natomiast znajduje się w strefie oddziaływania lokalnego klimatu umiarkowanego morskiego. Lato jest tu bardzo ciepłe, zima łagodna, a opady deszczu występują obficie przez cały rok. To stąd pochodzą orzechy laskowe, kukurydza czy herbata, tutaj też występują bujne lasy liściaste i mieszane zamieszkałe przez liczne zwierzęta. Dużą część anatolijskich wyżyn pokrywają stepy (w tym stepy solne otaczające słone jeziora) oraz tereny rolnicze. Wybrzeża zachodnie i południowe pokrywa typowa roślinność śródziemnomorska – makia, jak również drzewa oliwne, oleandry, wawrzyny. Obszar chroniony delty rzeki Göksu – Kuş Cenneti („Ptasi Raj”), jeden z najważniejszych punktów na ornitologicznej mapie Turcji. Fot. Aytaç Kurtuba Turcję zamieszkują gatunki zwierząt należących zarówno do fauny regionu śródziemnomorskiego, jak i te występujące w klimacie umiarkowanym, a wreszcie i w Regionie Orientalnym. Na terenie Turcji zidentyfikowano około 1500 gatunków kręgowców, spośród których ponad 100 to gatunki endemiczne. Wśród ssaków warto wymienić niedźwiedzia brunatnego, rysia eurazjatyckiego, wilka szarego, lisa rudego, karakala, kota błotnego, tchórza marmurkowego, hienę pręgowaną, kozicę, jeżozwierza indyjskiego, jelenia szlachetnego, sarnę, jeża wschodnioeuropejskiego, chomika syryjskiego. W Azji Mniejszej żyje wiele gatunków ptaków, sępy, orły, gęsi, kaczki, pelikany czy rzadki ibis grzywiasty. Przez Turcję przebiegają dwa spośród głównych szlaków migracyjnych ptaków wędrownych. Zidentyfikowano tu ponad 500 gatunków ptaków rodzimych. W Turcji znajdują się jedne z najważniejszych lęgowisk takich ptaków jak sterniczka zwyczajna z rodziny kaczkowatych, ścierwnik (białosęp), raróg zwyczajny, orzeł cesarski czy drop zwyczajny. Do tutejszych gadów należą żółwie, kilka gatunków żmij i jaszczurek (w tym agamy), natomiast do płazów – salamandry oraz żaby. Zbiorniki wodne obfitują w ryby, a 70 gatunków ryb to gatunki endemiczne. To tylko nieliczne przykłady ilustrujące bogactwo i różnorodność tureckiej fauny. Podobnie jednak jak w innych regionach świata, tak i tu przyroda stawia czoła licznym zagrożeniom. Główne zagrożenia przyrody w Turcji Choć przyroda jest ogromnym bogactwem Turcji (coraz częściej docenianym przez turystów, jak i przez władze lokalne w niektórych prowincjach), jej ochrona nie należy niestety do priorytetów rządu centralnego. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat wiele zmieniło się na szczęście w tej kwestii – Turcja zobligowana była dostosować niektóre swoje akty prawne do standardów europejskich (jako państwo kandydujące do członkostwa w Unii Europejskiej), dostrzegła też potencjał turystyczny w takich miejscach jak Pamukkale – jeden z cudów zachodniej Anatolii (słynne tarasy wapienne jeszcze nie tak dawno nie podlegały ochronie prawnej). Wprowadzono też bardziej restrykcyjne przepisy prawne dotyczące gatunków chronionych, choć podobnie jak w wielu innych państwach, nie zdołało to uratować niektórych zwierząt, takich jak tygrys kaspijski (ostatni widziany był w 1974 r.) czy lew perski. Do najistotniejszych zagrożeń przyrody w Turcji można zaliczyć: silny trend urbanizacyjny, powiększanie miejskich metropolii, wylesianie, liczne projekty budowy wielkich tam na rzekach, zanieczyszczenie powietrza, gleby i wód, osuszanie terenów podmokłych, kłusownictwo, problemy natury prawnej – niewystarczające egzekwowanie przepisów dotyczących ochrony przyrody spowodowane dość niskim priorytetem tych zagadnień w oczach rządu. Podobnie jak w Polsce, kwestie ekologii i ochrony terenów zielonych nabrały w Turcji ostatnimi laty silniejszego zabarwienia politycznego – słynne protesty o ocalenie parku Gezi są najbardziej znanym, ale wcale nie najbardziej niepokojącym przykładem. Ogromne projekty nakierowane na rozwój ekonomiczny czy energetykę nie uwzględniają w swoich założeniach ochrony środowiska naturalnego na danym terenie. Kwestie ochrony przyrody traktowane są wręcz w takich wypadkach jak próba zahamowania rozwoju kraju. Piszący dla „National Geographic” Çağan Şekercioğlu skupia się przede wszystkim na problemach tureckich ssaków drapieżnych, takich jak wilki, niedźwiedzie, hieny, rysie, karakale i inne. Do wymienionych czynników zagrażających ich populacjom, jak utrata naturalnego środowiska życia czy kłusownictwo, dodaje też wypadki drogowe z udziałem zwierząt oraz zabieranie młodych zwierząt z ich naturalnego środowiska. Zwierzętom morskim z kolei zagraża przede wszystkim degradacja środowiska spowodowana rozrostem miast. Największa turecka metropolia, Stambuł, jest tego najjaskrawszym przykładem. Miasto w ciągu ostatnich 40 lat powiększyło liczbę mieszkańców ponad pięciokrotnie (wynosi ona około 15 milionów). Na rozroście miasta i związanymi z nim zanieczyszczeniami (prowadzącymi do zatruwania wód, eutrofizacji) najbardziej cierpi najmniejsze spośród mórz okalających Turcję – Morze Marmara. Co ciekawe, choć znacznie mniejsze od Morza Czarnego, Morze Marmara jest ciekawsze pod względem bioróżnorodności. Niedawno odkryto tu unikalne środowisko mikroorganizmów, których rola w wodach tego niedużego zbiornika wciąż jeszcze czeka na dokładniejsze zbadanie. Oprócz samych procesów urbanizacyjnych, dodatkowym zagrożeniem dla życia w wodach otaczających Stambuł jest ryzyko wycieków z tankowców przewożących ropę i gaz, których rocznie przepływa przez cieśninę Bosfor około 5000. Budowa wielkich tam na rzekach to kolejny problem dotykający środowisko naturalne w Turcji. Do największych wzniesionych tam należy Zapora Atatürka na Eufracie, budowana w latach 1983-1990, powstała w celu uruchomienia elektrowni wodnej o mocy 2400 MW. Do głównych negatywnych konsekwencji budowy tej tamy należały przesiedlenie ponad 45 000 osób oraz zalanie stanowisk archeologicznych. Jeszcze większe obawy budzi jednak budowa Zapory Ilısu na rzece Tygrys. Wody Tygrysu (podnoszące się już w czasie budowy tamy) zaleją zabytkowe miasto Hasankeyf położone nad samą rzeką, około 300 stanowisk archeologicznych, zmuszą ok. 25 000 osób do przesiedlenia się oraz zniszczą środowisko życia licznych, rzadkich gatunków ptaków. Zagrożony będzie zresztą nie tylko delikatny ekosystem skupiony wokół rzeki Tygrys w Turcji, lecz również w Syrii i Iraku – na skutek zmniejszenia ilości wody w dalszym biegu rzeki, na terytorium tych państw. Przewiduje się, że w Iraku osuszeniu ulegnie 670 000 hektarów terenów podmokłych, a płynąca w Tygrysie woda ulegnie zasoleniu. Zbyt mała ilość płynącej z górnego biegu wody słodkiej już spowodowała obniżenie poziomu rzeki, skutkiem czego do koryta wpływać zaczęły słone wody Zatoki Perskiej. Może to być katastrofalne zarówno dla żyjących na tych terenach ludzi, jak i zwierząt. W 2013 r. turecki Najwyższy Sąd Administracyjny nakazał zatrzymanie budowy zapory dopóty, dopóki nie zostanie zaplanowane skuteczne rozwiązanie problemu zniszczenia środowiska naturalnego doliny rzeki Tygrys. Niestety po tej decyzji sądu rząd turecki zmienił przepisy prawne tak, że budowa tamy nie potrzebuje już opinii środowiskowej i jej negatywny wpływ na środowisko naturalne nie jest przeszkodą w budowie. Oddanie zapory i elektrowni wodnej do użytku zaplanowano na ten rok. Karakal – jeden z najbardziej charakterystycznych dzikich kotów żyjących w Turcji. Jego nazwa, oznaczająca „czarne ucho” („kara kulak”), wywodzi się właśnie z języków tureckich. Gatunek pod ścisłą ochroną – za zabicie karakala grozi kara grzywny w wysokości 13 tys. lir (ponad 11 tys. zł). Fot. Anna Zielińska-Hoşaf Precedens zapory wodnej to tylko jeden z przykładów na to, że ulegające przez jakiś czas znacznej poprawie prawodawstwo tureckie dotyczące ochrony środowiska, ze względu na czynniki polityczne zmienia się ostatnio na niekorzyść. Rząd modyfikuje prawodawstwo tak, aby móc z pominięciem czynników środowiskowych budować nie tylko tamy, ale także nowe drogi, kopalnie, duże osiedla czy wielkie ośrodki turystyczne. Projekty te spotykają się często z oporem miejscowej ludności – do tego stopnia, że mieszkańcy jednej z wiosek Regionu Morza Czarnego nie dopuścili do budowy nowej drogi, nieustannie blokując prace maszyn budowlanych i nie zezwalając na wycinkę drzew. Ta godna pochwały determinacja ceniących zarówno kontakt z naturą, jak i własną niezależność ludzi, doprowadziła do wstrzymania projektu. Przysłowiowy upór i temperament ludności znad Morza Czarnego przezwyciężył tu czynnik polityczny, jednak niestety zwykle to wielkie projekty i stojące za nimi wielkie pieniądze zwyciężają w takim starciu. Nawet na terenach objętych ochroną znaleźć można dziś… kopalnie surowców. Kolejnym problemem jest sama struktura departamentów odpowiedzialnych za ochronę środowiska. Osiemnastoma rodzajami terenów chronionych zajmują się trzy agencje rządowe, co prowadzi do sporów kompetencyjnych, marnowania środków pieniężnych i nieefektywnej koordynacji działań. Ochrona przyrody w Turcji – tradycja i nowoczesność Ochrona przyrody nie jest w tradycji tureckiej niczym nowym. Jeśli sięgniemy do korzeni Turków jeszcze z czasów średniowiecza, odnajdziemy ludy wyznające szamanizm bądź też takie, które świeżo nawróciły się na inne religie (nie tylko islam, ale także chrześcijaństwo czy buddyzm), lecz nie wyzbyły się praktyk szamanistycznych. Ludy stepowe (w tym wypadku sąsiadujący z Turkami Mongołowie) należały do pierwszych, które stworzyły przepisy okresowego zakazu polowania np. w okresie reprodukcyjnym danych gatunków zwierząt. Turcy wierzyli (i niektóre ludy tureckie, zwłaszcza syberyjskie, wciąż wierzą), że zwierzęta posiadają duszę. Chętnie nadawali dzieciom imiona odzwierzęce (to kolejna wciąż żywa praktyka). Szczególnym uwielbieniem darzą do dziś wilka. Zwierzę to występowało w legendach o początkach ludów tureckich, jest mitycznym przewodnikiem prowadzącym Turków na Zachód. Nie występuje co prawda w tureckim godle jak polski orzeł, lecz jego symboliczny status można przyrównać do orła. Obserwowaną praktyką żyjących w górskich wioskach pasterzy jest zanoszenie dla wilków pokarmu w wyższe partie gór w czasie srogich zim, aby zwierzęta w poszukiwaniu pożywienia nie zapuszczały się na niżej położone tereny, gdzie mieszkały rodziny oraz zimowały owce. Turcy – być może ze względu na swoje pochodzenie z terenów stepowych, jak również dawne wierzenia – tradycyjnie troszczą się także o roślinność, a zwłaszcza drzewa. Relacje podróżników (w tym polskich) do Imperium Osmańskiego podkreślają jak cenne dla Turka jest każde pojedyncze drzewo. Niejeden mieszkaniec spontanicznie podlewał drzewa w czasie suszy. Można wręcz stwierdzić, że wylesianie jest… sprzeczne z turecką tradycją. Niemniej wydaje się niestety, że wiele osób o tej tradycji zapomniało – przynajmniej w środowiskach politycznych i biznesowych. Na terenie Turcji znajduje się 1261 obszarów objętych ochroną. Wiele z nich ma jednak bardzo małą powierzchnię. Łącznie nieco ponad 5% powierzchni kraju objętego jest ochroną, w tym ok. 1,2% – ochroną ścisłą. Nie można jednak nie dostrzec pozytywnych działań Turcji mających na celu ochronę bioróżnorodności kraju. Na terenie Anatolii znajduje się 40 parków narodowych. Poza tymi najsłynniejszymi, chroniącymi takie obszary jak Kapadocja czy Góra Nemrut, warto wymienić kilka tych szczególnie istotnych z punktu widzenia ochrony dzikich zwierząt. Park Narodowy Manyas Kuşcenneti („Ptasi Raj”) w Regionie Marmara obejmuje miejsce stanowiące przystanek dla ptaków migrujących. Jezioro, okalające je podmokłe tereny trawiaste i oczywiście obfitość pożywienia tworzą z tego punktu faktycznie ptasi raj. Szacuje się, że „przystanek” ten odwiedza 246 różnych gatunków ptaków, a łączna liczba przystających tu osobników sięga 3 mln rocznie. Park otrzymał certyfikat klasy A od Unii Europejskiej w nagrodę za efektywne działania na rzecz ochrony zwierząt. Zgodnie z zaleceniami Rady Europy uruchomiono z kolei monitoring miejsc lęgowych. Ptasi Raj szczególnie warto odwiedzić w kwietniu, maju i czerwcu – wówczas prezentuje się najbardziej spektakularnie i przyjmuje największą ilość ptasich gości. Zobaczyć tu można flamingi, warzęchy, sterniczki czy zagrożone wyginięciem pelikany kędzierzawe. W Jeziorze Kuş żyje endemiczny gatunek ryby z rodziny karpiowatych. Równie ważnym „punktem postojowym” ptaków migrujących jest inny turecki „Ptasi Raj”, obszar chroniony wpadającej do Morza Śródziemnego delty rzeki Göksu w okolicach Silifke w południowej części kraju. Tereny te nie posiadają statusu parku narodowego, niemniej są niezwykle ważne z punktu widzenia ochrony przyrody. Przyciągają także turystów-obserwatorów przybywających tu rzesz ptaków. Park Narodowy Yedigöller („Siedem Jezior”) w prowincji Bolu w północnej Turcji to z kolei miejsce o wyjątkowo bogatej szacie roślinnej (rosną tu dęby, brzozy, świerki, jodły, sosny czarne, leszczyny i wiele innych gatunków) oraz różnorodnej faunie. Do chronionych tu zwierząt należą jelenie szlachetne, sarny, niedźwiedzie brunatne, wilki, rysie, koty błotne czy wydry. Ostatnimi laty zauważono większą efektywność w działaniach władz parku na rzecz ochrony przyrody, dzięki którym populacje zamieszkujących te tereny zwierząt powiększyły swoją liczebność. Dolina rzeki Göksu – Silifke, prowincja Mersin. Fot. Aytaç Kurtuba Obszarem o wyjątkowo bogatej faunie jest Park Narodowy Doliny Hatila w północno-wschodniej Turcji. Obejmuje dolinę rzeki we wschodniej części łańcucha Gór Kaçkar. Dolina obfituje w roślinność, a okres wegetacyjny jest tu bardzo długi. Stanowi ostoję dla wilków, niedźwiedzi, rysi, dzików, dzikich kóz, kozic, saren, a z rzadka spotkać tu można nawet lamparta perskiego. Przez tereny parku przelatują liczne ptaki drapieżne, jak sokół wędrowny czy orzeł przedni. Niewielki obszar sporej części parków narodowych i przedzielenie wielu z nich zabudowaniami czy infrastrukturą drogową to problem, któremu muszą stawić czoła tureccy działacze ochrony przyrody. Zagrożeniem dla skupionych na niewielkich terenach zwierząt jest zbyt mała pula genetyczna – odcięcie tych terenów od innych obszarów zamieszkałych przez dane gatunki uniemożliwia wymianę genetyczną konieczną dla utrzymania zdrowych populacji. Rozwiązaniem tego problemu są korytarze ekologiczne. Pionierem zaawansowanych prac na rzecz ochrony przyrody północno-wschodniej Turcji okazała się być organizacja KuzeyDoğa. Do jej głównych celów należą badanie oraz ochrona zamieszkujących te tereny ssaków drapieżnych. KuzeyDoğa jako pierwsza w Turcji wdrożyła program monitoringu populacji wilka. Okazało się, że wilki przemierzają w północno-wschodniej Turcji ogromne obszary i przekraczają granice parku narodowego. Wyposażone w obroże z nadajnikami osobniki przemierzyły w czasie badania obszar 13-krotnie większy niż obszar parku! W 2011 r., po trzech latach kampanii, KuzeyDoğa uzyskała pozwolenie rządu na tworzenie korytarza ekologicznego w rejonie Karsu, który umożliwi mieszanie się populacji zwierząt z Parku Narodowego Sarıkamış-Allahuekber z populacjami zamieszkującymi Kaukaz i północną Gruzję. 2/3 powierzchni korytarza to obszar leśny, a na potrzeby projektu tereny te w znacznym stopniu dolesiono. Korytarz umożliwi utrzymanie stabilnych i zdrowych populacji wilków, niedźwiedzi brunatnych, rysi, umożliwić może nawet migrację lamparta perskiego z terenów Kaukazu. Kolejnym planem, jaki organizacja ma nadzieję wcielić w życie, jest stworzenie dużego korytarza łączącego poszczególne obszary leśne Regionu Morza Czarnego. KuzeyDoğa naciska także na powiększenie obszaru Parku Narodowego Sarıkamış-Allahuekber. Warto wspomnieć także o staraniach Turków na rzecz ratowania poszczególnych gatunków zwierząt. Do najpiękniejszych należą działania ochronne populacji żółwia morskiego karetta. Żółwie te składają masowo jaja w piaskach plaży Köyceğiz Dalyan u wybrzeży Morza Śródziemnego. W Dalyan właśnie powstało Centrum Badań, Ratowania i Rekonwalescencji Żółwi Morskich. W czasie sezonu lęgowego każdy żółw składa na plaży do 100 jaj, po czym zagrzebuje je w piasku. 2 miesiące później wykluwają się z jaj młode żółwie, po czym od razu ruszają w stronę morza. Niebezpieczeństwem są dla nich nie tylko drapieżniki, ale także wszelkie sztuczne źródła światła, hałas oraz inne przejawy działalności człowieka, które uniemożliwiają młodym odnalezienie drogi do morza. Plaża w Dalyan, jedna z ostatnich stanowisk lęgowych żółwi morskich, jest w okresie składania jaj i wykluwania młodych patrolowana 24 godziny na dobę oraz monitorowana przez ekologów. Miejsce jest ponadto dokładnie sprzątane z wszelkich pozostawionych przez turystów śmieci. Centrum posiada także budynek przystosowany do niesienia pomocy rannym żółwikom, znalezionym na plaży przez badaczy. Centrum regularnie odwiedzają studenci kierunków przyrodniczych oraz wolontariusze, którzy oprowadzają turystów po budynku, zajmują się żółwiami przechodzącymi rekonwalescencję, a także przeszukują rano plażę w poszukiwaniu żółwi, które w nocy nie zdołały dotrzeć do morza. W ciągu dnia żółwik jest znacznie bardziej narażony na atak drapieżnika niż w nocy, dlatego zadaniem wolontariuszy jest zabranie takich zwierząt z plaży do budynku i wpuszczenie ich do wody dopiero po nastaniu zmroku. Bardzo intrygującym zwierzęciem jest lampart anatolijski, uznawany jeszcze nie tak dawno za podgatunek wymarły. Odnotowano jednak pojawienie się pojedynczych osobników lamparta w różnych częściach Turcji. Choć w części przypadków zaobserwowanym zwierzęciem był lampart perski (występujący we wschodniej Turcji), niektóre obserwacje dokonane były na terenach, na których lamparty perskie nie występują. W latach 2006-2016 Organizacja Doğa zgromadziła pełen wykaz przypadków pojawienia się lampartów anatolijskich, w górach Taurus w południowej Turcji. Od 2013 r. w Regionie Południowo-Wschodniej Anatolii prowadzone są działania mające na celu edukację społeczeństwa na temat lampartów. Zatrudnieni wolontariusze monitorują okolice wiosek znajdujących się na przypuszczalnym obszarze występowania podgatunku. Działania te podjęte zostały po zastrzeleniu w 2013 r. w rejonie Diyarbakıru lamparta, który zaatakował dwóch pasterzy. Zabite zwierzę uznano za lamparta anatolijskiego, a działacze ochrony przyrody żywiej zainteresowali się możliwością istnienia populacji drapieżnika. Chociaż badania DNA wykazały, że zabity lampart był lampartem perskim, to już znalezione w 2015 r. w rejonie Tunceli ciało wielkiego kota okazało się bezsprzecznie należeć do lamparta anatolijskiego. Być może wdrożenie skutecznego systemu ochronno-monitorującego pozwoli oszacować, ile takich lampartów może żyć jeszcze w Turcji oraz uratować podgatunek od całkowitego wymarcia. Badania utrudnia fakt, że lampart jest zwierzęciem niezwykle skrytym. W działania na rzecz ochrony rzadkich gatunków zwierząt włączył się narodowy turecki przewoźnik, Turkish Airlines, podpisując pod koniec ubiegłego roku deklarację zerowej tolerancji dla nielegalnego handlu dzikimi zwierzętami oraz produktami pochodzącymi od zwierząt objętych ochroną prawną. Deklaracja taka to istotny krok w stronę ograniczenia procederu wywożenia zarówno gatunków rodzimych, jak i przemytu takich towarów jak kość słoniowa, rogi nosorożca, szylkret, skóry dzikich kotów itd. Pomimo wielu niepokojących decyzji rządu tureckiego, coraz prężniej działające organizacje pozarządowe pracujące na rzecz ochrony przyrody mają szansę wdrożyć w kraju wiele nowoczesnych metod ochronnych. To ważne w kraju, który wciąż posiada większą bioróżnorodność niż zdecydowana większość krajów europejskich. Parki narodowe, takie jak Ptasi Raj, już teraz przyciągają rzesze turystów pragnących obserwować i fotografować zwierzęta w ich naturalnym środowisku. Na rozwój turystyki w rejonie Karsu liczy z kolei KuzeyDoğa – taki wymierny efekt wdrożenia działań proprzyrodniczych ma szansę przekonać rząd, że ochrona przyrody jest nie tylko celem wyższym, ale także… całkiem wymiernym. Do Turcji zjeżdża się bowiem coraz więcej osób chcących nie tylko odpocząć na plaży czy zwiedzić zabytki, ale pragnących kontaktu z przyrodą, na którego brak tak wielu z nas ustawicznie cierpi. Anna Zielińska-Hoşaf Anna Zielińska-Hoşaf – dziennikarka i orientalistka, absolwentka Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych oraz Orientalistyki (specjalność turkologiczna) UW. Ochrona dzikiej przyrody oraz sekrety świata zwierząt należą do jej ulubionych tematów na artykuły. Na łamach miesięcznika „Kot” publikowała monografie dzikich kotów oraz opisywała pierwsze kroki programu ochrony rysia nizinnego we wschodniej Polsce.

fauna i flora morza śródziemnego